Βιογραφίες

Κωνσταντίνου Γεώργιος [1710/30, Ζαγόρι Ηπείρου(;) - περ. 1790, (;)]

Διορθωτής βιβλίων αλλά και συγγραφέας πρωτότυπων έργων, ο Γ. Κωνσταντίνου έδρασε κυρίως στη Βενετία και το Βουκουρέστι. Είχε λάβει το αξίωμα του Δημόσιου Λογοκριτή των σλαβικών βιβλίων και ήταν αρκετά γνωστός στον κύκλο των Ελλήνων λογίων του καιρού του.

Καταγόταν από το Καπέσοβο Ζαγορίου, όπου και πιθανολογείται ότι έμαθε τα πρώτα γράμματα για να συνεχίσει τις σπουδές του στα Ιωάννινα παρακολουθώντας τα μαθήματα του Μπαλάνου Βασιλόπουλου. Έχοντας ολοκληρώσει τη φοίτησή του στη Γκιούμειο σχολή θα μεταβεί στη Βλαχία προκειμένου να εργαστεί ως δάσκαλος. Η εκεί παραμονή του δεν φαίνεται να τον ικανοποιεί κι έτσι έπειτα από σύντομο χρονικό διάστημα αναχωρεί για την Ιταλία με σκοπό να συνεχίσει τις σπουδές του. [Λαζαρίδης, 1962: 397-8 και ΜΕΕ, 1926: 911]

Θα εγκατασταθεί στη Βενετία και σύντομα θα αρχίσει να εργάζεται σε τυπογραφεία της πόλης όπου επιφορτίζεται με την διόρθωση βιβλίων εκκλησιαστικού, φιλολογικού και μαθηματικού περιεχομένου. Γνωρίζοντας την λατινική, ιταλική, γαλλική και αρχαία ελληνική γλώσσα θα προσληφθεί αρχικά στο τυπογραφείο του Antonio Bortoli και αργότερα σ’ αυτό του Ηπειρώτη Δημητρίου Θεοδοσίου (1756). Μεταξύ των έργων που ανέλαβε αναφέρονται τα Ακολουθία του Οσίου και Θεοφόρου Πατρός ημών Διονυσίου (1757), Πεντηκοστάριον(1765), Τριώδιον (1760), Ορθόδοξος Ομολογία (1764), Πρακτική Αριθμητική (1765) ενώ είχε και την επιμέλεια της έκδοσης του συγγράμματος του διδασκάλου του Μπαλάνου Οδός Μαθηματική (1749). [Υδρία, 1984: 312 και Σάθας, 1868: 603-4]

Παράλληλα με την δραστηριότητά του αυτή θα προβεί -από τα πρώτα χρόνια της παραμονής του στη Βενετία- και στην συγγραφή πρωτότυπων έργων. Έτσι, το 1757 θα εκδώσει στο τυπογραφείο του Bortoli το Λεξικόν Τετράγλωσσον, περιέχον τας τέσσαρας ταύτας διαλέκτους, Ελληνικήν, Ρωμαϊκήν, Λατινικήν, Ιταλικήν. Στον πρόλογό του ο συγγραφέας παραθέτει αναλυτικό κατάλογο των ελληνόφωνων σχολείων και των προγραμμάτων διδασκαλίας τους, παρέχοντας στον αναγνώστη σημαντικές μαρτυρίες για τα πνευματικά δρώμενα της συγκεκριμένης περιόδου. Το Λεξικό θα γνωρίσει δύο ακόμη επανεκδόσεις, στα 1786 και 1801 από τους Δημήτριο Θεοδοσίου και Πάνο Θεοδοσίου αντίστοιχα. [Λαζαρίδης, 1962: 399-400]

Θα ακολουθήσει η Παγκόσμιος Ιστορία της Οικουμένης, ένα συμπιληματικού χαρακτήρα κείμενο που βασίστηκε σε πληροφορίες από ανάλογα ξενόγλωσσα εγχειρίδια. Το έργο -με εκδότη τον Αντώνιο Ζάττα- αποτελείται από δύο τόμους εκ των οποίων ο πρώτος αναφέρεται στο βασίλειο της Ρωσίας (1759) ενώ ο δεύτερος σε εκείνο της Κίνας (1763). Με γλώσσα και ύφος προσιτό, ο συγγραφέας επιχειρεί μια συνολική παρουσίαση των χωρών αυτών παρέχοντας στοιχεία για την πολιτική, κοινωνική, πολιτισμική και θρησκευτική τους κατάσταση. Η συγγραφική του δραστηριότητα αυτής της περιόδου περιλαμβάνει και την Ιστορία νέα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η οποία εκδόθηκε το 1758 και εν συνεχεία και στα 1780. Το βιβλίο περιέχει στοιχεία για τη ζωή, τις πράξεις αλλά και τα ήθη του Μακεδόνα βασιλιά. [Λαζαρίδης, 1962: 401, Κατσιαρδή, 1984: 257 και Βρετός, 1857: 293]

Στην μετέπειτα δράση του Γ. Κωνσταντίνου αναφέρεται η προσπάθειά του να ιδρύσει τυπογραφείο στην Τεργέστη το 1765. Για το σκοπό αυτό διατηρεί αλληλογραφία με τον Spiridion Ruggieri, όπου γίνεται λόγος για την προμήθεια τυπογραφικών μηχανών. Θα αναχωρήσει από τη Βενετία με προορισμό την Τεργέστη το Νοέμβριο του 1764, ενώ πληροφορίες τον φέρουν να έχει αφαιρέσει από το τυπογραφείο του Δ. Θεοδοσίου τυπωμένα βιβλία και χαρτί προκειμένου να τα χρησιμοποιήσει στη νέα επιχείρηση. Έπειτα από έγγραφη διαμαρτυρία των πρώην εργοδοτών του Δ. Θεοδοσίου και Bortoli, ο Βενετός πρόξενος στην Τεργέστη θα προβεί στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να εμποδίσει την δημιουργία του τυπογραφείου. Μετά την ματαίωση των σχεδίων του ο Κωνσταντίνου θα εγκαταλείψει την Τεργέστη για να επιστρέψει –όπως πιθανολογείται- στη Βενετία. [Κατσιαρδή, 1984: 255-6]

Το 1767 επανεκδίδεται στο νεοσυσταθέν τυπογραφείο του Βουκουρεστίου η Ορθόδοξος Ομολογία –πρόκειται για ένα έργο που ο ίδιος είχε διορθώσει παλαιότερα στη Βενετία- για να ακολουθήσει την επόμενη χρονιά η Διδασκαλία Χριστιανική της ορθοδόξου ημών πίστεωςμε δική του επιμέλεια. Τα στοιχεία αυτά μας επιτρέπουν να εικάσουμε την διαμονή του στη δακική πρωτεύουσα κατά την συγκεκριμένη περίοδο αλλά και την ενεργό ανάμειξή του στη δημιουργία του νέου τυπογραφείου της πόλης. Το παραπάνω συμπέρασμα ενισχύεται με την έκδοση στα 1769 του έργου Θεία και Ιερά Ακολουθία των Οσίων και Θεοφόρων Πατέρων ημών Βαρνάβα και Σοφρωνίου των εξ Αθηνών και Ιερού Χριστοφόρου, για την οποία συνεργάστηκε εκεί με τον Ηπειρώτη Νικόλαο Λαζάρου. [Κατσιαρδή, 1984: 262-4]

Οι πληροφορίες για την περαιτέρω δράση του είναι λιγοστές και συγκεχυμένες. Η διάρκεια της παραμονής του στο Βουκουρέστι καθώς και οι επόμενες κινήσεις του παραμένουν άγνωστες. Κάποιες πηγές τον φέρουν να πεθαίνει στη Βενετία το 1786, ενώ σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες τα τελευταία χρόνια της ζωής του επέστρεψε στα Ιωάννινα, όπου και πέθανε στα 1803. Με τη διαθήκη του κληροδοτούσε κάποιο χρηματικό ποσό στο σχολείο του χωριού του. [Κατσιαρδή, 1984: 264 και Υδρία, 1984: 312] 

Εργογραφία


  • Λεξικόν Τετράγλωσσον, περιέχον τας τέσσαρας ταύτας διαλέκτους, Ελληνικήν, Ρωμαϊκήν, Λατινικήν, Ιταλικήν, Βενετία, 1757
  • Ιστορία νέα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Βενετία, 1758 και 1780
  • Παγκόσμιος Ιστορία της Οικουμένης, Βενετία, 1759 (Α΄ τόμ.)
  • Παγκόσμιος Ιστορία της Οικουμένης,  Βενετία, 1763 (Β΄ τόμ.)
Ε. ΑΜΥΓΔΑΛΑΚΗ 
Α. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ


 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία


  • Αραβαντινός Π. (1960), Βιογραφική συλλογή λογίων της Τουρκοκρατίας, επιμέλεια Κ.Θ. Δημαράς, Ιωάννινα.
  • Βρετός Α., (1857), Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα.
  • Κατσιαρδή-Hering, Όλ., (1984), "Προσπάθειες για την ίδρυση ελληνικού τυπογραφείου στην Τεργέστη (1765) ", Τα Ιστορικά 2, σ. 253-264
  • Λαζαρίδης, Κ., (1962), "Γεώργιος Κωνσταντίνου ή Κώνστας (Ο διάσημος λεξικογράφος)", Ηπειρωτική Εστία 11, σ. 397-404.
  • [ΜΕΕ =] Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, (1926), εκδ. Φοίνιξ, τόμ.11.
  • Σάθας Κ., (1868), Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα.
  • Υδρία, Μεγάλη Γενική Εγκυκλοπαίδεια, (1984), τόμ. 35.