ο Καρτέσιος φαντά-σθηκε το πλατύτερο και θρασύτερο σύστημα περί του σχηματισμού του κόσμου. Σύμφωνα με αυτό: α) Ο Θεός έκανε στην αρχή ένα σύνολο απείρου εκτάσεως, του οποίου τα πέρατα δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτά, ομοιόμορφο, διηρημένο σε μικρότατους κύβους, που εφαρμόζουν ο ένας στον άλο, χωρίς το παραμικρό κενό ή διάλειμμα. β) Σε κάθε έναν από τους κύβους αυτούς έθεσε δύο κινήσεις, μία περί τον ίδιο άξονα και την άλη δινώδη, γύρω από ένα κοινό κέντρο. Και καθόρισε τόσα κέντρα, όσα έπρεπε να είναι τα άστρα, οι κομήτες και οι πλανήτες. γ) Από αυτή την περί των ιδίων κέντρων περιστροφή συνετρίβησαν οι γωνίες των κύβων και έτσι δημιουργήθηκαν δύο είδη ύλης, μία διαφανής, η οποία γεννήθηκε από τη λεπτό­τατη σκόνη της συντρίψεως και την οποία ονομάζει πρώτο στοιχείο, και μία άλη σκληρή, συγκροτημένη από τα σφαιρίδια στα οποία μεταβλήθηκαν οι κύβοι, αφού συντρίφτηκαν οι γωνίες τους, την οποία ονομάζει δεύτερο στοιχείο. δ) Τα μόρια του δεύτερου στοιχείου, αποκτώντας με τη δινώδη κίνηση μια μεγαλύτερη κίνηση κεντρόφυγα (φυγόκεντρο), ώθησαν προς το κέντρο τα μόρια του πρώτου στοιχείου και έτσι στο κέντρο κάθε δίνης σχηματίσθηκαν άλοι τόσοι ήλιοι. ε) Αδυνατίζο­ντας η κίνηση σε μερικές δίνες, τα μόρια του δεύτερου στοιχείου έπεσαν πάλι προς το κέντρο και εκονίασαν εκείνους τους Ήλιους, οι οποίοι γι’ αυτό μεταβλήθηκαν σε πλανήτες και κομήτες. στ) Η αδύνατη κίνηση των δινών των πλανητών έκανε αυτούς τους πλανήτες να καταπωθούν στην μεγαλύτερη κίνηση των δινών των αληθινών Ηλίων και να αναγκασθούν να γυρίζουν ολόγυρα σ’ αυτούς σε διάφο­ρες αποστάσεις, κατά τη διαφορετική τους πυκνότητα. Οι αραιότεροι πλησιάσαν περισσότερο στο κέντρο, ώσπου βρήκαν στην αμοιβαία ηλιακή δίνη ένα στρώμα πυκνότητος ίσο με το δικό τους και οι πυκνότεροι γι’ αυτό το λόγο στάθηκαν μα­κρύτερα από το κέντρο. ζ) Οι κομήτες αντίθετα μετατοπισθέντες δια της εφαπτο­μένης των δινών, περνούν πάντοτε από μία δίνη σε άλη στο άπειρο διάστημα του ουρανού. Το ψεύδος του συστήματος αυτού έδειξε πληρέστατα πρώτος ο Νεύτων, έπειτα και άλοι περίφημοι αστρονόμοι, αποδεικνύοντας ότι οι δίνες του Καρτεσίου αντίκεινται εκ διαμέτρου στις αληθινές κινήσεις των ουρανίων σωμάτων. Πάνω σε αυτό οι Νευτωνειανοί ανέφεραν (βλ. και Δαλαμπέρτ περί της υποθέσεως αυτής στην Εγκυκλοπαιδεία της Φράντζας, άρθρο “Tourbillons” ήτοι “δίναι”) ότι για να καταβάλει κανείς το σύστημα αυτό φτάνει να το εξετάσει μόνο ως προς την πρώτη του αρχή. Αν η ύλη στην αρχή ήταν διηρημένη σε τόσους κύβους και αυτοί ήταν συνεφαπτόμενοι αλήλων χωρίς κανένα διάλειμμα και ήταν όλοι εντελώς στερεοί και αδιαχώρητοι, η περιστροφική κίνηση στους κύβους αυτούς θα ήταν απολύτως αδύνατη. Αν ένα κιβώτιο ήταν γεμάτο κύβους, έτσι ώστε να εφαρμόζουν πλήρως όλοι, ο ένας με τον άλο, χωρίς κανένα κοινό διάλειμμα, ας κοπίαζαν όλοι οι Καρ­τεσιανοί να κάνουν κάποιον από αυτούς να κινηθεί ποτέ περί εαυτόν. Λοιπόν αφού αφαιρεθεί το δυνατόν αυτής της πρώτης κινήσεως από τους κύβους, βλέπει καθένας ότι αφαιρούνται και όλα τα υπόλοιπα.