έχει ως αντικείμενό της την ανθρώπινη ψυ­χή, θεωρούμενη ως προς όλες της τις δυνάμεις, ενέργειες, σχέσεις, καταστάσεις, με όλες τις διαφορές που μπορούν να γεννηθούν από την οργάνωση του σώματος, τη δίαιτα, το γένος, το κλίμα, τη διοίκηση, τη θρησκεία, την τύχη, κ.λπ. Οι παρατη­ρήσεις της ψυχής πρέπει να γίνονται επιμελώς σε κάθε εσωτερική του ανθρώπου κατάσταση, δηλαδή ως προς τα αισθήματα, τα πάθη, τις έννοιες, τις αναμνήσεις, τη γλώσσα που ο άνθρωπος μιλά και τα έργα του. Η εμπειρία δε μας διδάσκει τι είναι αυτή καθ’ εαυτή η ψυχή, αλά μόνο μας εκπαιδεύει ώστε να τη γνωρίσουμε, στο βαθμό που αυτή φανερώνεται μέσα από τις ενέργειές της, τις οποίες συναισθα-νόμαστε στους εαυτούς μας ή τις παρατηρούμε στους άλους. Σε κάθε ψυχολόγο απαιτούνται οι εξής ιδιότητες: να γίνει οξύς και ακριβής παρατηρητής, μέσα από επιμελή μελέτη και εξάσκηση, ώστε να διακρίνει τις μικρές και λεπτές διαφορές των εννοιών και αισθημάτων. Να είναι ελεύθερος από προλήψεις και δοξασίες, τις οποίες κάποιοι συχνά αποδέχονται αυθαίρετα για να ερμηνεύσουν τις διάφορες ψυ­χικές καταστάσεις. Να γνωρίσει ανθρώπους κάθε κατηγορίας, ηλικίας και τύχης μέσω της συναναστροφής και ανάγνωσης βιβλίων που περιγράφουν τις διάφορες κατηγορίες των ανθρώπων. Ο ψυχολόγος συναντά βέβαια δυσκολίες μελετώντας και ανιχνεύοντας τις δυνάμεις της ψυχής, διότι η ψυχή είναι ον αφανές και αόρατο, μη παρατηρήσιμο με εξωτερικά κριτήρια. Πρέπει λοιπόν ο ψυχολόγος με δύναμη ψυχής να παρατηρεί τις καταστάσεις της ψυχής. Αυτό γίνεται ακόμη δυσκολότερο όταν τον άνθρωπο τον κυριεύουν τα πάθη, οπότε δύσκολα παρατηρεί τον εαυτό του. Είναι δύσκολο να παρατηρήσουμε την ψυχή άλων ανθρώπων, καθότι αγα­πούν να κρύβονται επιμελώς όταν αντιληφθούν ότι παρατηρούνται οι σκέψεις και τα έργα τους. Λίγοι άνθρωποι παρατηρούν τον εαυτό τους και γι’ αυτό το γνώθι σαυτόν είναι πολύτιμο. Η ωφέλεια από την ψυχολογία είναι μεγάλη. Διεγείρει στον άνθρωπο την παρατήρηση του ανθρώπου, την συνειδητοποίηση της υπεροχής του έναντι των άλων δημιουργημάτων, την κατανόηση των δυνάμεων, κλίσεων και παθών του, ξυπνώντας τον πόθο προς μελέτη και μάθηση και άλων φιλοσοφικών επιστημών. Η μελέτη των ιστοριών, γλωσσών, βίων, ηθών, εθών των διαφόρων λα­ών της γης αποβαίνει ωφέλιμη, όταν ο μελετών αυτά είναι συνηθισμένος να κάνει δικές του ψυχολογικές παρατηρήσεις. Από πολές πρακτικές επιστήμες προηγού­νται οι ψυχολογικές πληροφορίες. Αποτελεί έτσι η ψυχολογία προϋποθέση όσων ασχολούνται με την αγωγή και διάπλαση των παιδιών, των παιδαγωγών, των κοινών δασκάλων και των νομοθετών. Η Πολιτική, η Δικανική, η Δικαιολογία, η Αισθητική θεμελιώνονται στην Εμπειρική ψυχολογία. Η Λογική, η Φιλοσοφική διδασκαλία των γλωσσών δεν συντηρούνται χωρίς αυτή, αλά και ο ιεροκήρυκας και ο γιατρός τη χρειάζονται ως στήριγμα στο επάγελμά τους. Πρώτος ο περικλε-ής Βόλφιος έγραψε συστηματικά Εμπειρική ψυχολογία και μετά από αυτόν συνει­σέφεραν πολοί Γερμανοί, μάλιστα από τους ονομαζόμενους Εκλεκτικούς, στο να εκταθεί και να διορθωθεί αυτή η επιστήμη. Από τους Άγλους, μετά το Λώκιο, συ­νέβαλαν στη διαμόρφωση της ύλης της ψυχολογίας οι Όϋμος, Αρτελέιος και Σμιθ. Από τους Γάλους, οι Κονδιλάκιος και Ελβέτιος. Τέλος όταν έκαναν την εμφάνισή τους οι Κριτικές του Καντίου, άρχισε μία εντελώς νέα εποχή της επιστήμης αυτής. Επειδή έκτοτε τη διέκριναν από όλες τις φιλοσοφικές επιστήμες και άρχισαν να την πραγματεύονται κατ’ ιδίαν ως προπαρασκευή στη φιλοσοφία, διδακτική των όσων η πείρα μόνη μας πληροφορεί για τα εσωτερικά μας φαινόμενα, χωρίς άλη έρευνα να γίνεται με την ενέργεια του νου.