Βιογραφίες

Σουγδουρής Γεώργιος [μέσα 17ου αι., Ιωάννινα - 1725, Ιωάννινα]

Κληρικός και δάσκαλος, ο Γεώργιος Σουγδουρής ανέπτυξε συγγραφική δραστηριότητα με πρωτότυπα κείμενα και μεταφράσεις φιλοσοφικού, φιλολογικού και θεολογικού περιεχομένου. Διετέλεσε σχολάρχης στη Γκιούμειο Σχολή των Ιωαννίνων για περίπου 30 χρόνια εισάγοντας στο πρόγραμμα των παραδόσεων μαθήματα θετικών επιστημών και νεότερης φιλοσοφίας.

Καταγόταν από αρχοντική οικογένεια της Ηπείρου. Ο πατέρας του ονομαζόταν Ζαχαρίας, ενώ στην οικογενειακή του κατάσταση αναφέρονται ακόμη δύο αδέλφια, εκ των οποίων η μία λεγόταν Χάιδω. Η τελευταία ήταν σύζυγος του τυπογράφου Ν. Γλυκύ στη Βενετία. [ΘΗΕ, 1966: 287]

Έλαβε την εγκύκλιο μόρφωση στην Επιφάνειο Σχολή των Ιωαννίνων κοντά στον Σπυρίδωνα Τριανταφύλλου και κατόπιν μετέβη στη Βενετία για ανώτερες σπουδές. Βρίσκεται εγκατεστημένος εκεί τουλάχιστον από το1673 και ασχολείται με διορθώσεις κειμένων και άλλες τυπογραφικές εργασίες στο τυπογραφείο του συγγενή του Γλυκύ [Αραβαντινός, 1960: 196]. Φέρεται ότι παρακολούθησε μαθήματα φυσικών επιστημών, φιλοσοφίας, φιλολογίας και θεολογίας στο τοπικό πανεπιστήμιο, ενώ το 1679 πήγε στην Πάδοβα. Δεν υπάρχουν πληροφορίες ότι φοίτησε στο πατάβιο πανεπιστήμιο, αλλά το βέβαιο είναι ότι εισέπραξε πνευματικά οφέλη από τις συναναστροφές του με Έλληνες λόγιους της Ιταλίας. Μεταξύ αυτών ήταν ο πρώτος διευθυντής του 'Φλαγγινιανού Φροντιστηρίου' Νικόλαος Καλλιάκης, ο δάσκαλος στη σχολή της ελληνικής κοινότητας Ματθαίος Τυπάλδος και ο επίσκοπος -και μετέπειτα μητροπολίτης- Φιλαδελφείας της Βενετίας Γεράσιμος Βλάχος [ΘΗΕ, 1966: 288]. Ο τελευταίος τον χειροτόνησε ιερέα στις 5 Μαίου 1681. Νωρίτερα ο Σουγδουρής είχε νυμφευθεί και ήταν ήδη διάκονος.

Τον επόμενο χρόνο αναχώρησε για τα Ιωάννινα έχοντας αποδεχτεί πρόσκληση να αναλάβει τη διεύθυνση της σχολής Γκιούμα μετά την αποχώρηση του τελευταίου σχολάρχη της, Βησσαρίωνα Μακρή. Εκεί διδάσκει γραμματική κάνοντας χρήση μιας δικής του απλοποιημένηςΕπιτομής Γραμματικής, καθώς και φυσική και μαθηματικά [Ζαβίρας, 1872: 213]. Στις παραδόσεις του περιλαμβάνει, ακόμη, την αριστοτελική φιλοσοφία κατά το σύστημα του Κορυδαλλέα από κοινού με μαθήματα θεολογίας και νεότερης φιλοσοφίας. Είναι από τους πρώτους δασκάλους που εισήγαγε στο πρόγραμμα της σχολής μαθήματα θετικής κατεύθυνσης (φυσική και γεωμετρία) και δίδαξε συστηματικά αριστοτελική λογική χρησιμοποιώντας την απλουστευμένη γλώσσα [ΕΕΕ, 1988: 326]. Μαθητές του υπήρξαν πολλοί μετέπειτα διδάσκαλοι σε διάφορες ελληνόφωνες σχολές. Θα αποσυρθεί περίπου 30 χρόνια αργότερα (1715;) αφήνοντας αντικαταστάτη του στη σχολαρχεία τον Μεθόδιο Ανθρακίτη. Θα πεθάνει στα Ιωάννινα στις 14 Σεπτεμβρίου 1725.

Κατά το διάστημα της μακρόχρονης παρουσίας του στην σχολή Γκιούμα, ο Σουγδουρής ήρθε σε σύγκρουση με τον τότε μητροπολίτη Ιωαννίνων Κλήμη τον Χίο (1686-1714). Την αντιπαράθεση αυτή, η οποία προκλήθηκε για το θεολογικό ζήτημα που έθεσε στα 1695 ο μητροπολίτης Κλήμης, φαίνεται πως υποκινούσε ο Βησ. Μακρής, διευθυντής σε άλλη σχολή των Ιωαννίνων [Σάθας, 1868: 393]. Η άποψη του μητροπολίτη ότι η θεία ουσία διαφέρει της θείας ενέργειας 'κατά λόγο πραγματικό', δεν βρήκε τη σύμφωνη γνώμη του Σουγδουρή, ο οποίος υποστήριξε τη διαφορά τους 'κατά λόγο οριστικό' - αλλά και πραγματικό. Το αποτέλεσμα ήταν να κατηγορηθεί ότι πιστεύει σε μια 'κατ’επίνοιαν' διαφορά της θείας ουσίας και της θείας ενέργειας. Έτσι, ο Κλήμης συγκάλεσε τοπική σύνοδο στα Ιωάννινα -θα συμμετάσχει σε αυτήν και ο Βησ. Μακρής- με σκοπό να τον καταδικάσει ως αιρετικό, πράγμα που τελικά δεν κατόρθωσε [Ζαβίρας, 1872: 213]. Στη συνέχεια σπεύδει να τον διαβάλει στο Πατριαρχείο υποστηρίζοντας ότι ακολουθεί τις αιρετικές θέσεις των αντιπάλων του Γρηγορίου Παλαμά κατά την ησυχαστική έριδα του 14ου αιώνα, και ζητά την καθαίρεσή του. Ο Σουγδουρής, όμως, θα προλάβει μια καταδικαστική απόφαση με την ομολογία πίστεώς του, που συνέταξε και απέστειλε στις 26 Μαίου 1699. Η αντιπαράθεση θα συνεχιστεί όταν μητροπολίτης Ιωαννίνων θα επιχειρήσει σε επίσκεψή του στην Κωνσταντινούπολη να τον συκοφαντήσει εκ νέου -αυτή την φορά στον πατριάρχη Ιεροσολύμων Δοσίθεο. Ο τελευταίος πρόκειται να γράψει επικριτικά για τον Ηπειρώτη λόγιο στο προοίμιο του βιβλίου τουΤόμος της Αγάπης. [Σάθας, 1868: 393]

Η συγγραφική παραγωγή του Γ. Σουγδουρή περιλαμβάνει κείμενα φιλολογικού, φιλοσοφικού και θεολογικού περιεχομένου. Μεταξύ αυτών αναφέρεται η Εισαγωγή Λογική, που προοριζόταν για διδακτικό εγχειρίδιο και χρησιμοποιήθηκε ευρέως σε χειρόγραφη μορφή [ΕΕΕ, 1988: 326]. Έγραψε, ακόμη, μια Συμφωνία ή Συστοιχία της Παλαιάς και Νέας Θείας Γραφής, που δεν διασώθηκε, ενώ είχε και την εκδοτική επιμέλεια του Πεντηκοσταρίου, το οποίο κυκλοφόρησε με δική του εισαγωγή και επανεκδόθηκε αρκετές φορές αργότερα. Όντας γνώστης της ελληνικής, ιταλικής και λατινικής γλώσσας ασχολήθηκε και με την μετάφραση από τα λατινικά του εγχειριδίου εκκλησιαστικής ομιλητικής του Φραντζέσκο Πανιγκαρόλα Rhetorica Ecclesiastica[ΘΗΕ, 1966: 289 και ΕΕΕ, 1988: 326] 

Εργογραφία


  • Νέος θησαυρός, Βενετία, 1748
  • Επιτομή Γραμματικής, Βενετία, 1963
  • Πεντηκοστάριον, Βενετία, 1963
  • Εισαγωγή λογική, Βιέννη, 1792
  • Συμφωνία ή Συστοιχία της Παλαιάς και Νέας Θείας Γραφής
  • Περί του πώς δει ομιλίαν συγγράφειν
  • Άνθη ελικώνος Κεφαλλήνος Ιωάννου Βαπτιστού
Ε. ΑΜΥΓΔΑΛΑΚΗ 
Α. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ


 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία


  • Αραβαντινός Π., (1960), Βιογραφική συλλογή λογίων της Τουρκοκρατίας (επιμέλεια Κ.Θ.Δημαρά), Ιωάννινα.
  • Βρετός Α., (1857), Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα.
  • [ΕΕΕ=]. Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, (1988), τ. 9Α, Αθήνα.
  • Ζαβίρας Γ., (1872), Νέα Ελλάς ή Ελληνικόν Θέατρον, Αθήνα.
  • [ΘΗΕ=]. Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, (1966), τ. 11, Αθήνα.
  • [ΜΕΕ=]. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, (1926), 2η έκδοση, τ. 22, Αθήνα.
  • Μελέτιος Αθηνών, (1783), Εκκλησιαστική Ιστορία, τ. Γ΄, Βιέννη.
  • Μπέττης Στ., (1963), ''Γεώργιος Σουγδουρής, ο διδάσκαλος του Γένους'', Ηπειρωτική Εστία, τ. ΙΒ΄, σ. 177, 287, 381, 492, 605.
  • Σάθας Κ., (1868), Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα.