το να κρατεί κανείς εμπορικά κατάστιχα είναι τέχνη με την οποία οι πραγματευτές ή άλοι διοικητές λογαρι­ασμών (λογιστές) κατ’ αυτόν τον τρόπο δύνανται να δουν την κατάσταση του κεφαλαίου τους σε κάθε εποχή, τις δοσοληψίες τους είτε σε χρήματα είτε σε εμπο­ρεύματα και την πορεία των υποθέσεων που σχετίζονται με αυτά. Το κράτημα των καταστίχων είναι 2 ειδών: α) το απλούν ή γερμανικόν, που διδάσκει τον τρόπο πώς να γράψει κάποιος στα κατάστιχά του κάθε πράγμα σε ένα μόνο πιστόν (πιστωτή) ή χρεώστη. Εκ τούτων γνωρίζει κανείς τις δοσοληψίες, τα χρηματικά ποσά που του χρωστούν και πόσα χρήματα βρίσκονται στο ταμείο. Για το σκοπό αυτό χρη­σιμοποιούνται τα εξής κατάστιχα: το Καθημερινόν (το Γιουρνάλ), το βιβλίον του Ταμείου (της Κάσσας), το Καθολικόν (το Μαέστρον). Μπορούν όμως να προστε­θούν και άλα κατάστιχα, όπως το κατάστιχο της Καταθήκης (του Μαζαγίου), της Καταγραφής των πραγματειών (της Φατούρας). Αυτός ο τρόπος των καταστίχων μπορούσε να διατηρηθεί εφ’ όσον το εμπόριο διενεργείτο σε μικρή έκταση και οι υποθέσεις δεν περιεπλέκοντο πολύ. Από το τέλος όμως του 15ου αιώνα που άκμασε στην Ιταλία, και κυρίως στη Βενετία και Γένουα και προήγαγε τόσες υποθέσεις στην Ανατολή και Ινδία, ο Ιταλός πραγματευτής αναγκάσθηκε να διατάξει τα κα-τάστιχά του σε τρόπο ανάλογο με τις υποθέσεις του και αυτό οδήγησε στον ιταλικό τρόπο κρατήματος των καταστίχων (Scripturadoppia). β) Το διπλούν κράτημα των καταστίχων διαφέρει από το απλούν, στο ότι κάθε αντικείμενο το οποίο συμμε­τέχει στην εμπορική πράξη είτε είναι πράγμα είτε πρόσωπο, έχει δικό του ιδιαίτερο λογαρισμό (παρτίδα). Κάθε πράγμα λοιπόν, ακόμη και τα ενεργητικά ή παθητι­κά χρέη του πραγματευτού, προσωποποιούνται και σημειώνονται στα κατάστιχα ως πρόσωπα ζώντα. Έτσι κάθε άνθρωπος ή είδος πραγματείας γίνεται άπαξ πιστός