Το Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Διαχείρισης Ιστορικών Αρχείων του Τμήματος, συμμετέχει στην Κοινοπραξία εργαστηρίων του ΕΚΠΑ με τον τίτλο DIText Labs, η οποία αποσκοπεί στην από κοινού ανάληψη πρωτοβουλιών και δράσεων εκπαιδευτικών και ερευνητικών προγραμμάτων για τη διεπιστημονική προαγωγή της έρευνας στους τομείς στους οποίους δραστηριοποιούνται και ειδικότερα στην ανάπτυξη και διαχείριση ψηφιακών γλωσσικών πόρων. Στην Κοινοπραξία συμμετέχουν τα ακόλουθα εργαστήρια του ΕΚΠΑ:
 
1. Εργαστήριο Ψηφιακής Επεξεργασίας και Διαχείρισης Αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών Γλωσσικών Πόρων του Τμήματος Φιλολογίας, 

2. Εργαστήριο Φωνητικής και Υπολογιστικής Γλωσσολογίας του Τμήματος Φιλολογίας,

3. Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Διαχείρισης Ιστορικών Αρχείων του Τμήματος Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης,

4. Εργαστήριο Κανονικού Δικαίου του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας.
 
Στο πλαίσιο της Κοινοπραξίας, τα μέλης της θα συνεργάζονται και θα συμπράττουν για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ερευνητικών προγραμμάτων, καινοτόμων πρωτοβουλιών, εκπαίδευσης ακαδημαϊκής, δια βίου ή επαγγελματικής κατάρτισης, την ανάπτυξη μεθόδων στην έρευνα, την αμοιβαία επικοινωνία και διάθεση και την παντός είδους αξιοποίηση επιστημονικών πορισμάτων και εργαλείων, διδακτικού υλικού, την ηλεκτρονική και έντυπη διάχυση όλων των παραπάνω στην επιστημονική κοινότητα και την αγορά εργασίας, την αμφίδρομη διασύνδεσή της έρευνας με την αγορά εργασίας, τη συνδιοργάνωση ακαδημαϊκών διαλέξεων, επιστημονικών ημερίδων, συμποσίων, συνεδρίων, σεμιναρίων, δημοσίων συζητήσεων και άλλων συναφών εκδηλώσεων.

Πληροφορίες για το πρόγραμμα «Λόγιοι και Κείμενα του 17ου – 19ου αιώνα»

-         από που προήλθε το υλικό του προγράμματος;

Βιογραφίες Λογίων:   Οι περισσότερες βιογραφίες λογίων συντάχθηκαν από την Ευλαλία Αμυγδαλάκη και την Αναστασία Παρασκευοπούλου. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών στο πλαίσιο του προγράμματος ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ. Η Ελένη Αντζουλάτου συνέταξε τη βιογραφία του Ιωάννη Καρανδηνού. Η Βαρβάρα Σπυροπούλου και ο Μανώλης Πατηνιώτης συνέταξαν τις βιογραφίες του Ευγένιου Βούλγαρη και του Νικηφόρου Θεοτόκη. Η τελική μορφή του παραπάνω προγράμματος ήταν σε μορφή word ή html.

Περιηγήσεις Λογίων:   Οι πληροφορίες για τις περιηγήσεις των λογίων στον ευρωπαϊκό χώρο προέρχονται από βάση δεδομένων, που συνέταξε ο Μανώλης Πατηνιώτης στο πλαίσιο της έρευνας που πραγματοποίησε η ομάδα STEP (Science and Technology in the European Periphery) για τα επιστημονικά ταξίδια των λογίων της περιφέρειας στον ευρωπαϊκό χώρο.

Χειρόγραφα:   Η αποδελτίωση των καταλόγων χειρογράφων έγινε από την Ελένη Αντζουλάτου και τη Γεωργία Σιψή. Η ηλεκτρονική επεξεργασία και περαιτέρω τεκμηρίωση των καταχωρήσεων έγινε από τη Νάνσυ Μεγρέμη.

Έντυπα κείμενα:   Η ψηφιοποίηση των κειμένων έγινε στο Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Διαχείρισης Ιστορικών Αρχείων, στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ [βλέπε εδώ περισσότερες πληροφορίες], από το 1995 έως το 1998 και το τελικό προϊόν του προγράμματος αποθηκεύτηκε σε cd rom σε αρχεία html.

Ελληνικές Σχολές και Σχολεία:   Μεγάλο μέρος του σχετικού υλικού αντλήθηκε από το κλασικό έργο του Τρ. Ε. Ευαγγελίδου, Η Παιδεία επί Τουρκοκρατίας, ένα βιβλίο γραμμένο το 1936, σημαντικό στην εποχή του, οι πληροφορίες του οποίου, όμως, χρειάστηκε να ελεγχθούν εκ νέου. Έτσι, έγινε προσπάθεια να συνδυαστούν οι πληροφορίες αυτές με μαρτυρίες προερχόμενες και από άλλες πηγές. Στην αποδελτίωση των πηγών εργάστηκαν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές του ΜΙΘΕ Στάθης Αραποστάθης, Κώστας Δεληγιάννης, Ηλίας Καρκάνης και Παναγιώτης Σάμιος. Το τελικό προϊόν της παραπάνω εργασίας ήταν 770 αρχεία word.

Λεξικό επιστημονικών όρων:   Το Ιστορικό λεξικό φιλοσοφικών κι επιστημονικών όρων, αντλεί το υλικό του από ελληνικά φιλοσοφικά και επιστημονικά κείμενα, που τυπώθηκαν μεταξύ 1600 και 1821 και βρίσκονται καταχωρημένα στην ψηφιακή βιβλιοθήκη ΕΛΛΗΝΟΜΝΗΜΩΝ. Περιλαμβάνει όλους τους κύριους όρους φυσικής φιλοσοφίας, μαθηματικών, γεωγραφίας, «εμπορικής επιστήμης», φυσικής ιστορίας και φιλοσοφίας. Το υλικό του προγράμματος αντλήθηκε από το βιβλίο της Κατερίνας Σούλα, «Ιστορικό Λεξικό επιστημονικών όρων» και από το πρόγραμμα «Ευρετήριο επιστημονικών όρων» που φιλοξενήθηκε στο πρόγραμμα "Κατοπτρον"

-         Ποιος ήταν ο σκοπός του προγράμματος;

Ο σκοπός του προγράμματος ήταν η κατασκευή ενός πληροφοριακού συστήματος που θα δίνει πρόσβαση στην Ελληνική πνευματική παραγωγή του 17ου – 19ου αιώνα με ενιαίο τρόπο.

-         Πως υλοποιήθηκε το πρόγραμμα;

Το πρώτο βήμα ήταν κατασκευή βάσεων δεδομένων για τα παραπάνω 6 συστατικά μέρη του προγράμματος (δηλαδή τις βιογραφίες , τα έντυπα κείμενα, τα χειρόγραφα κλπ)

Όμως το υλικό που προήλθε από τα παραπάνω προγράμματα ήταν ετερογενές δηλαδή κείμενα html ή word, ολόκληρα βιβλία (text) και στην καλύτερη περίπτωση βάσεις δεδομένων της μορφής access 95.
Ό,τι ήταν σε μορφή access μετατράπηκε σε βάσεις δεδομένων MySQL , ό,τι ήταν σε μορφή κειμένου κλπ επεξεργάστηκε με τεχνικές data extraction και κατασκευάστηκαν βάσεις δεδομένων MySQL.

Επίσης κάθε συστατικό μέρος του προγράμματος αντιστοιχούσε - αναφερόταν σ‘ έναν κατάλογο Λογίων, ο οποίος ήταν διαφορετικός σε κάθε περίπτωση.
Για να γίνει πιο κατανοητό το πρόβλημα, η αναζήτηση του Λόγιου «Βούλγαρις» έφερνε πλήθος αποτελεσμάτων διότι εμφανιζόταν ο «Βούλγαρις» ως ο Λόγιος των βιογραφιών, ως ο Λόγιος των εντύπων κειμένων, των χειρογράφων, των περιηγήσεων κλπ.
Και το πρόβλημα γινόταν οξύτερο διότι σε πλήθος περιστάσεων το όνομα «Βούλγαρις» ήταν γραμμένο ανορθόγραφα ή με διαφορετικό τρόπο.

Για αυτόν τον λόγο κατασκευάστηκε μια νέα βάση δεδομένων – το έβδομο συστατικό του προγράμματος -  με όλα τα ονόματα των Ελλήνων Λογίων αφού έγινε κατάργηση των διπλοτύπων ονομάτων και διόρθωση αυτών που ήταν γραμμένων με διαφορετικό τρόπο. Στην επόμενη φάση τα έξι συστατικά μέρη του προγράμματος συνδέθηκαν με νέα βάση που περιείχε τα ονόματα των Λογίων.
Επίσης προστέθηκαν κατάλληλα πεδία στις 7 προηγούμενες βάσεις δεδομένων, πολλές απ’ αυτές χωρίστηκαν, δημιουργήθηκαν νέες και όλες συνδέθηκαν αναμεταξύ τους με πολλαπλούς τρόπους.

Όπου υπήρχαν πεδία που αφορούσαν «Τόπο» συσχετίσθηκαν με πληροφορία γεωγραφικού προσδιορισμού [γεωγραφικό μήκος και πλάτος] και προστέθηκαν πεδία που αξιοποιούσαν περαιτέρω τις υπάρχουσες βάσεις με σκοπό την διαδραστική αναπαράσταση της πληροφορίας σε γεωγραφικούς χάρτες.

Για την περαιτέρω αξιοποίηση του συστήματος έγιναν τα κατάλληλα ερωτήματα [queries] για την στατιστική μελέτη του υπάρχοντος υλικού. Αφού ολοκληρώθηκε η κατασκευή του ενιαίου πληροφοριακού συστήματος φιλοξενήθηκε σ’ ένα σύστημα διαχείρισης περιεχομένου τύπου Joomla!.

-         Έχει ολοκληρωθεί το πρόγραμμα;

Το πρόγραμμα έχει ολοκληρωθεί όσον αφορά την λειτουργικότητα και την αξιοπιστία του.
Όμως ένα πρόγραμμα έχει αξία όταν δίνει την δυνατότητα της συνεχούς ενημέρωσης, διόρθωσης και προσθήκης του υλικού του και όταν το πληροφοριακό σύστημα που το φιλοξενεί εξυπηρετεί τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις.

Γι’ αυτό τον λόγο πρώτον γίνεται  συστηματική αναβάθμιση του πληροφοριακού συστήματος στις τελευταίες ενημερωμένες και χωρίς κενά ασφαλείας γλώσσες προγραμματισμού και δεύτερον έχει κατασκευασθεί ένα front end περιβάλλον που δίνει με απλό τρόπο την δυνατότητα επεξεργασίας – προσθήκης των δεδομένων [βλέπε

ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ] στους διαχειριστές του συστήματος.
Επίσης δίνεται και η δυνατότητα προσθήκης πληροφορίας από τους απλούς χρήστες του συστήματος με τις «επισημείωσεις».

Ήδη έχουν προστεθεί βιβλία στο πρόγραμμα «Ελληνομνήμων», βιογραφίες Λογίων με αναφορές κατ’ ευθείαν στις πρωτότυπες πηγές σε μορφή pdf και όπου γίνονται διορθώσεις αναφέρεται με σύνδεσμο η πρωτότυπη πηγή σε ψηφιακή μορφή.

Επίσης όλα τα ψηφιακά κείμενα σε μορφή pdf έχουν υποστεί επεξεργασία με την διαδικασία της οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων.

[Το παρόν πρόγραμμα ήταν ιδέα, πρωτοβουλία και υλοποίηση του Αλέξανδρου Αγγελάκη]

Ιστορικό και συντελεστές του προγράμματος "Ανθέμιον"

Το Πρόγραμμα ξεκίνησε το 1995. Οι ερευνητές του Προγράμματος επισκέφθηκαν 38 από τις 42 ρωμαίικες κοινότητες της Πόλης, έχουν καταγράψει όλα τα σωζόμενα ενοριακά και κοινοτικά αρχεία και έχουν φωτογραφίσει περισσότερες από 1.000.000 σελίδες.

Το Πρόγραμμα Εντοπισμού, Καταγραφής, Φωτογράφισης και Ψηφιοποίησης Αρχειακού Υλικού των Ρωμαίικων Κοινοτήτων της Πόλης υλοποιήθηκε με τη συμπαράσταση και τη βοήθεια του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, καθώς και των προέδρων των ενοριών και των κοινωφελών ιδρυμάτων στην Πόλη. Το Πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε κυρίως από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, από την Κοινωνία της Πληροφορίας (ΕΠ ΚτΠ. Μέτρο 1.3.: Τεκμηρίωση, Αξιοποίηση και Ανάδειξη του Ελληνικού Πολιτισμού, Πρόσκληση 65) του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών), από την Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού, από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, από το Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης, από το Ίδρυμα Ιωάννη. Σ. Λάτση, από το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, και από την τεχνική εταιρεία Έδραση.

Από το 1996 μέχρι το 1998 το πρόγραμμα υποστηρίχτηκε από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης (Θανάσης Καλπαξής, Ελισάβετ Ζαχαριάδου, Αιμιλία Θεμοπούλου), το Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών (Κώστας Γαβρόγλου, Μανώλης Πατηνιώτης, Πηνελόπη Στάθη, Βαρβάρα Σπυροπούλου), το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (Πασχάλης Κιτρομηλίδης, Γιώργος Γιαννακόπουλος, Ματούλα Κουρουπού, Ιωάννα Πετροπούλου), την Ένωση Κωνσταντινουπολιτών (Στέλιος Ροΐδης, Νίκος Ζαχαριάδης), το Σύλλογο Μνημοσύνη (Ακύλας Μήλας, Δημήτρης Σταματόπουλος) και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστημίου της Πάτρας (Δημήτρης Χριστοδουλάκης, Γιώργος Ορφανός).

Από το 1998 και μετά την ευθύνη του προγράμματος έχει αναλάβει καθ’ ολοκληρίαν το Τμήμα Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης, το οποίο μερίμνησε και για την ανεύρεση πόρων από ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς. Το Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Διαχείρισης Ιστορικών Αρχείων του Τμήματος είχε την οργανωτική και τεχνολογική ευθύνη του Προγράμματος. (Κώστας Γαβρόγλου, Μανώλης Πατηνιώτης, Μαρία Χαϊδοπούλου-Βρυχέα, Αθηνά Σπανάκη, Έφη Κάννερ) καθώς  και την ευθύνη ψηφιοποίησης και ταξινόμησης του υλικού (Βάσω Φαζού,.Μαρία Ζαρίφη, Αθηνά Σπανάκη, Λία Τσιγωνάκη, Μαρία Χαϊδοπούλου-Βρυχέα, Ειρήνη Παθιάκη). Αποφασιστική στην ολοκλήρωση του Προγράμματος ήταν η συμμετοχή του κ. Δημήτρη Φραγκόπουλου, τέως Λυκειάρχη του Ζωγραφείου Λυκείου στην Πόλη. Συνέβαλλαν επίσης με πολλαπλούς τρόπους ο κ. Δ. Ανεστίδης, υπεύθυνος του περιοδικού Καθ’ ημάς Ανατολή, ο Σάββας Τσιλένης και ο κ. Ι. Σκαρλάτος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου. Τον τεχνικό συντονισμό του συνόλου των φωτογραφικών εργασιών είχε ο κ. Αλέξης Πετρίδης.

 Για την πραγματοποίηση του Προγράμματος, έγιναν επανειλημμένες επισκέψεις σε όλες τις κοινότητες, τα σχολεία και τα κοινωφελή ιδρύματα. Η πληρότητα και ο τεράστιος όγκος του υλικού που βρέθηκε αποτελούν μια αδιαμφισβήτητη ένδειξη όχι μόνο για το εύρος των δραστηριοτήτων των Ρωμιών της Πόλης, αλλά και για τη μεγάλη φροντίδα που έδειξαν οι κατά καιρούς διοικήσεις των ενοριών για τη φύλαξη του πολύτιμου αυτού υλικού, παρά τις πιέσεις που συχνά είχαν για «δανεισμούς» ή, ακόμη, και για «αγορές».

Στα αρχεία περιλαμβάνονται τα ταμεία των κοινοτήτων, τα πρακτικά συνεδριάσεων, η αλληλογραφία, τα διάφορα μητρώα (γεννήσεων, γάμων, θανάτων), μητρώα μαθητών, δημοτολόγια, όλων των ειδών αλληλογραφία κτλ. Επίσης υπάρχουν και οι κανονισμοί διαφόρων σωματείων, καθώς και η εφημερίδα Απογευματινήπου εκδίδεται από το 1925.

Τα αρχειακά τεκμήρια απεικονίζουν ολόκληρο το φάσμα των δραστηριοτήτων και της καθημερινότητας των ρωμαίικων κοινοτήτων και ενοριών της Πόλης, από τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1990. Μας επιτρέπουν, έτσι, να κατανοήσουμε τη θέση της ενορίας και της κοινότητας στη ζωή των Ρωμιών της Πόλης, σε μια μακρά χρονική εξέλιξη.

                                                                                                    ***

Σκοπός του προγράμματος ήταν η κατασκευή ενός πληροφοριακού συστήματος που περιλαμβάνει την βάση δεδομένων με το σύνολο των καταγραφέντων τεκμηρίων των Ρωμιών της Πόλης και την ταυτόχρονη αντιστοίχηση τους με τα φωτογραφικά τεκμήρια.

Για τον λόγο αυτό ξεκίνησε το 1998 πρόγραμμα κατασκευής πληροφοριακού συστήματος σε συνεργασία με το τμήμα Πληροφορικής της Πάτρας. Κατασκευάστηκε βάση δεδομένων με 1300 εγγραφές περίπου αλλά προέκυψαν προβλήματα στο λογισμικό και στη συνέχεια το πρόγραμμα εγκαταλείφθηκε.

Στην περίοδο 2006-2007 υλοποιήθηκε το προηγούμενο πρόγραμμα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο με την συνεργασία πληροφορικών του Πανεπιστημίου Αθηνών . Τα δομικά προβλήματα όμως παρέμεναν, είχαν περαστεί μόνο 1300 εγγραφές από τις 7000 συνολικά και μόνον σε 700 είχε γίνει αντιστοίχηση με τα φωτογραφικά τεκμήρια, επίσης το περιβάλλον διαχείρισης απαιτούσε την εκμάθηση του προγράμματος από τους ερευνητές και την συστηματική καταχώρηση και των υπολοίπων εγγραφών. Στην πράξη και αυτή η προσπάθεια έμεινε ανολοκλήρωτη και δεν ασχολήθηκε κανείς ερευνητής μαζί της.

Μια τρίτη ανολοκλήρωτη προσπάθεια έγινε και στην "Πέργαμο" ένα ολοκληρωμένο Σύστημα Ψηφιακής Βιβλιοθήκης του ΕΚΠΑ.

                                                                                                 ***

Το παρόν ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα είναι αποτέλεσμα της εθελοντικής εργασίας του Αλέξανδρου Αγγελάκη την τριετία 2010-2013.

Για την υλοποίηση του προγράμματος έγινε πρωτογενής επεξεργασία ολόκληρου του καταγραφέντος  υλικού το οποίο αποτελείτο από

1: περισσότερες από 70 βάσεις δεδομένων της access  95, όπου είχαν καταγράψει οι ερευνητές τα τεκμήρια.

2: την παλαιά βάση δεδομένων των 1300 εγγραφών που δημιουργήθηκε από το τμήμα πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πατρών και τη μετέπειτα εξέλιξη της σε βάσεις της μορφής MySQL.

3: εκατοντάδες χιλιάδες φωτογραφικών αρχείων, ποσοστό των οποίων είχε φωτογραφηθεί ψηφιακά το δε υπόλοιπο αναλογικά (με τις παλαιές φωτογραφικές μηχανές). Τα αναλογικά φιλμ αφού εμφανίστηκαν, ενώθηκαν ανά εικοσάδες και κάθε καρούλι που προέκυπτε έπαιρνε όνομα της μορφής Σειρά ΧΧ 1-20, 21-40 κλπ. Μετά την ψηφιοποίηση το περιεχόμενο των αναλογικών φιλμ σώθηκε σε φακέλους της μορφής Σειρά ΧΧ 1-20, 21-40 κλπ.

4: διάφορες χειρόγραφες  σημειώσεις.

Στη συνέχεια έγιναν οι ακόλουθες εργασίες:

Έγινε επεξεργασία των αρχικών βάσεων δεδομένων της access 95 και δημιουργήθηκε μία νέα βάση δεδομένων που περιελάμβανε περισσότερες από 7000 εγγραφές δηλαδή το σύνολο της καταγραφείσας πληροφορίας.

Στη συνέχεια κατασκευάστηκαν αλγόριθμοι σύγκρισης της νέας βάσης με την παλαιότερη των 1300 εγγραφών. Η επιπλέον πληροφορία αντλήθηκε με τον κατάλληλο τρόπο και ενσωματώθηκε στην νέα βάση.

Επίσης έγινε επεξεργασία των εκατοντάδων χιλιάδων φωτογραφιών που προέκυψαν από την ψηφιοποίηση, με αποκοπή του άχρηστου περιθωρίου και ενίσχυση της λεπτομέρειας , σε δεύτερη φάση έγινε κατάλληλη επεξεργασία για την προβολή στο διαδίκτυο του συνόλου του φωτογραφικού υλικού (αναλογικού και ψηφιακού) ενώ σε τρίτη φάση μετονομάστηκαν οι φωτογραφίες με χρήση λατινικών χαρακτήρων.

Κατασκευάστηκε σύστημα αρχείων με χιλιάδες κενούς φακέλους και υποφακέλους και καθένας απ’ αυτούς ονοματοδοτήθηκε κατάλληλα και αντιστοιχίστηκε με την κατάλληλη εγγραφή (τεκμήριο) στην νέα βάση δεδομένων. Στη συνέχεια οι κενοί φάκελοι γεμίστηκαν με το αντιστοιχούν φωτογραφικό υλικό το οποίο αντλήθηκε από  τα προηγουμένως κατάλληλα επεξεργασμένα φωτογραφικά αρχεία που ευρίσκοντο διασκορπισμένα σε διάφορα ψηφιακά μέσα. (Παράδειγμα: αν μια εγγραφή είχε όνομα Σειράς “Σειρά Ε2. 19-23” τα φωτογραφικά αρχεία έπρεπε να αντληθούν εν μέρει από τον φάκελο Σειρά Ε2. 01-20 και εν μέρει από τον φάκελο Σειρά Ε2. 21-40  ).

Στο τέλος κατασκευάστηκε το παρόν ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα που συνδέει τις καταγραφές με τα φωτογραφικά τεκμήρια, με χρήση της γλώσσας προγραμματισμού php και του συστήματος διαχείρισης σχεσιακών βάσεων δεδομένων MySQL. Το σύστημα φιλοξενήθηκε στο Joomla,  ένα ελεύθερο και ανοικτού κώδικα σύστημα διαχείρισης περιεχομένου, και η εξυπηρέτηση των ιστοσελίδων έγινε με χρήση 2 Apache Web Server σε συστήματα Linux και Windows.

Έγινε μεγάλη προσπάθεια να ανευρεθεί ολόκληρο το φωτογραφικό υλικό, μέρος του οποίου είχε “χαθεί” στα 17 χρόνια του προγράμματος, και μετά από ενδελεχή έρευνα βρέθηκαν οι συλλογές των Δημήτρη Φραγκόπουλου και Γεώργιου Ασκητόπουλου και έγινε πλήρης αντιστοίχηση των αρχείων τους με τα φωτογραφικά τεκμήρια.

Με βάση τα παραπάνω δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα στον ερευνητή -και όχι μόνο- 17 ολόκληρα χρόνια μετά την έναρξη του προγράμματος, να δει από οπουδήποτε το σύνολο του αρχειακού υλικού των Ρωμιών της Πόλης και της εφημερίδας “Απογευματινή”, να αναζητήσει με οποιονδήποτε σύνθετο τρόπο τα τεκμήρια, να εξάγει ταχύτατα τα αποτελέσματα , και να φυλλομετρήσει το φωτογραφικό υλικό σε εικόνες υψηλής ανάλυσης, αποκτώντας εποπτεία στο σύνολο του υλικού.

Έχει ολοκληρωθεί η επεξεργασία όλων των ψηφιοποιημένων αρχείων των Ρωμιών της Πόλης.

Από την έναρξη του προγράμματος το 1995 μέχρι σήμερα ένας αριθμός φωτογραφιών έχει χαθεί και γι’ αυτό δυστυχώς δεν μπορεί να γίνει τίποτε (υπάρχει η καταγραφή στην βάση δεδομένων αλλά δεν βλέπετε τις φωτογραφίες).

Όλα τα υπόλοιπα αρχεία βρίσκονται σε χιλιάδες φακέλους με την κατάλληλη ονομασία και έχουν αντιστοιχισθεί πλήρως.
Επίσης υπάρχουν φωτογραφίες αταξινόμητες που δεν είχαν περαστεί στην βάση και δεν υπάρχει τρόπος να καταλάβουμε τι περιέχουν παρά μόνο με την φυλλομέτρηση τους.

Απ’ αυτές έχουν ταξινομηθεί οι περισσότερες και οι οποίες είναι
1. Το Μητρώον των μονίμως παρεπιδημούντων Ελλήνων πολιτών της Πόλης και το βρίσκετε εδώ .


2. Φωτογραφίες από την βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου και τις βρίσκετε εδώ

Πατριαρχείο 1

Πατριαρχείο 2

Πατριαρχείο 3


Το υλικό που απομένει να ταξινομηθεί είναι λίγοι φάκελοι που αφορούν  το Κουσκουντζούκι, την Χάλκη και το Ζάππειο Παρθεναγωγείο (Σειρά φιλμ Τ2).

 

Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικών και Επιστημονικών Βιβλίων και Χειρογράφων 1600-1821   en

 

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ | ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΟΥ
map1Σκοπός του προγράμματος Ελληνομνήμων ήταν η δημιουργία μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης, η οποία θα περιλάμβανε το σύνολο των φιλοσοφικών και επιστημονικών έργων που γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα από το 1600 μέχρι το 1821. Η βιβλιοθήκη αυτή αποτελούσε το πρώτο ολοκληρωμένο εγχείρημα μικροφωτογράφησης, ψηφιοποίησης και ηλεκτρονικής ταξινόμησης ενός τόσο εκτεταμένου, σπάνιου και γεωγραφικά διασπαρμένου υλικού.

Τα φιλοσοφικά και επιστημονικά έργα της περιόδου αυτής, σε έντυπη ή σε χειρόγραφη μορφή, βρίσκονται διασκορπισμένα σε βιβλιοθήκες και ιδιωτικές συλλογές, όχι μόνο σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας αλλά και σε χώρες της Ευρώπης, της Ασίας και στις Η.Π.Α. Σε πολλές από τις βιβλιοθήκες ή τις συλλογές, οι συνθήκες φύλαξής τους είναι ακατάλληλες ή πλημμελείς, με αποτέλεσμα τα χειρόγραφα, κυρίως, να κινδυνεύουν να χαθούν ή να υφίστανται σοβαρές φθορές που μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και στην ολοκληρωτική καταστροφή τους. Ο εντοπισμός τους και η αποτύπωση του περιεχομένου τους πρώτα σε φωτογραφική και, στη συνέχεια, σε ψηφιακή μορφή αποτελούσε την πρώτη απαραίτητη και ουσιαστική ενέργεια για τη διάσωσή τους.

Η δημιουργία μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης που θα περιείχε ως ομοιογενές corpus και θα διαχειριζόταν με ηλεκτρονικές μεθόδους το σύνολο της φιλοσοφικής και επιστημονικής γραμματείας του δέκατου έβδομου και δέκατου όγδοου αιώνα αποτέλεσε όχι μόνο αποφασιστικό βήμα για τη διάσωση του υλικού αυτού, αλλά και ουσιαστική συμβολή στην αναβάθμιση της ιστορικής έρευνας της συγκεκριμένης περιόδου. Η πρόσβαση των ερευνητών και των σπουδαστών στο υλικό αυτό, που ανέκαθεν υπήρξε δυσχερής και δαπανηρή έγινε πλέον εξαιρετικά απλή.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η περίοδος από το 1600 μέχρι το 1821 είναι εξαιρετικά σημαντική για τη διαδικασία διαμόρφωσης του νεότερου ελληνικού επιστημονικού λόγου, τόσο λόγω της έντονης εκπαιδευτικής δραστηριότητας όσο και λόγω της συγγραφής πλήθους φιλοσοφικών και επιστημονικών έργων. Η διαδικασία αυτή αρχίζει με την εισαγωγή του νεοαριστοτελισμού από τον επιφανή λόγιο Θεόφιλο Κορυδαλέα, ο οποίος με την υποστήριξη του Πατριάρχη Κύριλλου Λούκαρη καθιερώνει την αντισχολαστική ερμηνεία της αριστοτελικής φιλοσοφίας και μια κοσμικά προσανατολισμένη μελέτη των φυσικών φαινομένων. Ολοκληρώνεται δε την περίοδο πριν από την Επανάσταση, κατά την οποία αποτυπώνονται στην παιδεία οι γνωστικές απαιτήσεις των κοινωνικών στρωμάτων που σχηματίστηκαν στη διάρκεια της τελευταίας φάσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και προσβλέπουν στην οικειοποίηση των πολιτικών και φιλοσοφικών ιδεών του Διαφωτισμού.

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ

Το σύνολο των φιλοσοφικών και επιστημονικών έργων που γράφτηκαν στην ελληνική γλώσσα από τις αρχές του δέκατου έβδομου αιώνα μέχρι την Ελληνική Επανάσταση αποτελείται από δύο μεγάλες κατηγορίες εγγράφων. Τα έντυπα βιβλία προέρχονται, κυρίως, από τα τυπογραφεία της Βιέννης και της Βενετίας, αλλά και από τυπογραφεία της Κωνσταντινούπολης, της Λειψίας και του Παρισιού. Η εκδοτική παραγωγή της περιόδου αποτελείται από 204 τόμους που αριθμούν συνολικά 53.000 σελίδες. Από το Μάιο του 1995 έως το Μάιο του 1997 ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση του προγράμματος Ελληνο-μνήμων, που περιελάμβανε τη φωτογράφηση και την ψηφιοποίηση όλων των εντύπων έργων. Για πρώτη φορά είχε συγκεντρωθεί, σε ένα φωτογραφικό/ψηφιακό αρχείο, το σύνολο του υλικού το οποίο, χάρη στο λογισμικό που αναπτύχθηκε γι’ αυτό το σκοπό, έγινε δυνατό να αξιοποιηθεί με εξαιρετικά απλούς τρόπους για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς.

Η άλλη μεγάλη κατηγορία εγγράφων της περιόδου είναι τα χειρόγραφα έργα, αυτόγραφα είτε αντίγραφα, τα οποία λόγω της μοναδικότητάς τους είναι ανεκτίμητης αξίας. Ο συνολικός αριθμός των σελίδων τους ξεπερνά τις 500.000. Ο εντοπισμός, η μικροφωτογράφηση, η ψηφιοποίηση και η ηλεκτρονική ταξινόμηση των χειρόγραφων αποτελούν τον μακροπρόθεσμο στόχο του προγράμματος. Λόγω της μοναδικότητας και της μεγάλης διασποράς των έργων αυτών, το εγχείρημα παρουσιάζει τεράστιες δυσκολίες, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα και μια πρόκληση για τη δημιουργία της μοναδικής ψηφιακής συλλογής ελληνικών χειρογράφων.

ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ

Το Πρόγραμμα Ελληνομνήμων σχεδιάστηκε και πραγματοποιήθηκε στο Εργαστήριο Ηλεκτρονικής Διαχείρισης Ιστορικών Αρχείων του Τμήματος Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας της Επιστήμης (ΜΙΘΕ) του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σκοπός του εργαστηρίου είναι η ανάπτυξη και η εφαρμογή νέων επιστημονικών μεθοδολογιών για την ενίσχυση της έρευνας και της εκπαίδευσης μέσα από την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών στη φωτογραφική αναπαραγωγή, ψηφιοποίηση, καταλογογράφηση, αρχειοθέτηση και διανομή σε ψηφιακή μορφή ιστορικών αρχείων και βιβλιοθηκών. Για την πραγματοποίηση ενός τέτοιου σκοπού απαιτούνται ιστορικές, φιλολογικές, παλαιογραφικές και βιβλιοθηκονομικές γνώσεις, αλλά και γνώσεις πληροφορικής κυρίως σε θέματα βάσεων δεδομένων, επεξεργασίας ψηφιακής εικόνας, δικτύων, καθώς και οργάνωσης και διαχείρισης ψηφιακών αρχείων. Ο επιτυχής και παραγωγικός αυτός συνδυασμός γνώσεων καθίσταται δυνατός χάρη στη συνύπαρξη και τη συνεργασία ερευνητών διαφόρων ειδικοτήτων και από διαφορετικά ιδρύματα στο πλαίσιο του Εργαστηρίου. Εξάλλου, η συνεργασία του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικής Διαχείρισης Ιστορικών Αρχείων με συναφή ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα διευκολύνει τον εντοπισμό και τη μικροφωτογράφηση σημαντικών τεκμηρίων της νεότερης ελληνικής ιστορίας και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την περαιτέρω ερευνητική τους αξιοποίηση

ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΟΥ