αυτή αφορά τη μετάδοση των εξωτερι­κών προσβολών στην ψυχή. Ο τρόπος με τον οποίο οι εξωτερικές προσβολές μετα­δίδονται στην ψυχή είναι ένα δύσκολο ζήτημα. Μία ουσία σωματική, που σημαίνει στερεά, εκτεταμένη και αποτελούμενη από μέρη, δεν κατανοείται πώς μπορεί να ενεργεί απ’ ευθείας και αμέσως πάνω σε μια ασώματη ουσία, μη στερεά ανέκτατη, αμερή και μιας φύσεως ουσιωδώς εναντίας. Ο Πλάτων λοιπόν φαντάσθηκε μια τρίτη ουσία, ανάμεσα στην ψυχή και το σώμα, σαν ένα όχημα από το ένα σώμα στο άλο. Αλά επειδή μεταξύ του απλού και συνθέτου δεν υπάρχει κάτι το ενδιάμεσο, η τρίτη αυτή ουσία είναι τελείως μάταια και ανάπλασμα φαντασίας. Οι Καρτε­σιανοί είπαν ότι οι εξωτερικές προσβολές αφού μεταφερθούν στον εγκέφαλο δεν διεγείρουν οι ίδιες τα αισθήματα στην ψυχή, αλά γίνονται μόνον η αφορμή που κάνουν το Θεό να παράγει στην ψυχή τα ανάλογα αισθήματα. Για το λόγο αυτό το σύστημά τους ονομάστηκε σύστημα των εξ αφορμής αιτιών και οι ίδιοι ονομάσθη­καν Αφορμίται. Και η ερμηνεία όμως αυτή θεωρήθηκε αστήριχτη. Ο Μαλεμβράγ-χιος, ένας από τους περιφημότερους Καρτεσιανούς, πρόσθεσε ότι επειδή ο Θεός είναι δημιουργός όλων των όντων, πρέπει να έχει στον εαυτό του το παράδειγμα όλων των πραγμάτων και γι’ αυτό στην περίσταση μιας εξωτερικής προσβολής η ψυχή βλέπει σ’ αυτό το Θεό, σαν σε καθρέφτη, την εικόνα του αντικειμένου που την προξένησε. Όμως και αυτό θεωρήθηκε χωρίς απόδειξη. Ο Λεϊβνίιτος πρόβα­λε μια άλη υπόθεση, της προτεταγμένης αρμονίας. Αυτός θεωρεί την ψυχή και το σώμα ως δύο όντα εντελώς ανεξάρτητα μεταξύ τους, δημιουργημένα όμως από τον Θεό με τρόπο που στην ψυχή να υπάρχει μία σειρά συνεχής αισθημάτων και αντιλήψεων, οι οποίες γίνονται αμέσως η μία από την άλη. Υπέθεσε στο σώμα μια συνεχή σειρά κινημάτων (ενεργειών) αναλόγων με εκείνα τα αισθήματα και τις αντιλήψεις, χωρίς όμως να έχει το σώμα καμία επήρεια πάνω στην ψυχή ή αυτή πάνω στο σώμα. Φαίνεται ότι δύο ωρολόγια τα οποία αφού κουρδισθούν στον ίδιο καιρό, πηγαίνουν συμφώνως, χωρίς να ενεργεί το ένα πάνω στο άλο, επηρέασαν τον Λεϊβνίτιον για τη δημιουργία μία τέτοιας υπόθεσης, την οποία μεγαλοποίησε μετά ο Βόλφιος, όπως και τα λοιπά του Λεϊβνιτίου δόγματα. Αλά και αυτή η υπόθεση, όπως και οι υπόλοιπες, εκτός του ότι δεν έχει κανένα θεμέλιο, είναι και εντελώς φαντασιώδης. Όλα αυτά τα συστήματα εκτός από τα ιδιαίτερα ελαττώματα του καθενός, έχουν και ένα κοινό, καθιστώντας εντελώς άχρηστη την ύπαρξη των σω­μάτων, οδηγούν τον άνθρωπον στον ιδεαλισμό, δηλαδή στη δοξασία εκείνων οι οποίοι αρνούνται τελείως την ύπαρξη των σωμάτων. Η ύπαρξη όμως των σωμάτων είναι αποδεδειγμένη και επειδή η πείρα μας δείχνει ότι μία συγκεκριμένη προσβολή στο σώμα κάνει να γεννιέται πάντοτε στην ψυχή ένα συγκεκριμένο συναίσθημα και όταν η ψυχή θέλει να διεγερθεί μια τέτοια κίνηση στο μάτι ή στο χέρι, πάντοτε διεγείρεται, λέμε ότι πρέπει να δεχτούμε μία ενέργεια από το ένα στο άλο, χωρίς όμως να πούμε ποια είναι, επειδή αυτό είναι αδύνατο να το ξέρουμε. Ποία αλαζών και άλογος εντροπή θέλει μας εμποδίσει να ομολογήσωμεν με ειλικρίνειαν, ότι δεν ηξεύρωμεν εκείνον, οπού δεν ηξεύρωμεν; Στα σώματα δεν υπάρχουν παρά κάποιες διαθέσεις, συμμορφώσεις και κινήσεις των μερών, ικανές να προξενούν κινήσεις στα νεύρα, στις οποίες, αφού διαβιβαστούν στον εγκέφαλο, συστοιχούν στην ψυ­χή κάποια αισθήματα, δεν έχουν όμως ούτε μπορούν να έχουν καμμία ομοιότητα με αυτές τις κινήσεις.