η επιστήμη των αρχικών νόμων του διανοείσθαι. Ονο­μάσθηκε Λογική από το Λόγος, που στην ευρύτερη σημασία του φανερώνει την τριπλή δύναμη του ανθρώπου, δηλαδή ιδέες, κρίση, συλογισμός. Πρώτη αρχή της Λογικής είναι το Νοώ, που ως έργο της συνειδήσεως είναι αμέσως βέβαιο. Λόγω της εσωτερικής ένωσης του διανοείσθαι και του εκφράζεσθαι, οι παλαιοί ονόμασαν τη Λογική και Διαλεκτική και τη θεωρούσαν ως βάση ή προστοιχείωση της Ρη­τορικής. Ο Επίκουρος ονόμαζε τη Λογική κανονικό μέρος της φιλοσοφίας, επειδή έγραψε τα περί Λογικής αληθείας σε χωριστό βιβλίο επιγραφόμενο Περί Κριτηρίου ή Κανών. Διανοείσθαι είναι το εμμέσως αντιλαμβάνεσθαι των πραγμάτων, οι δε έμμεσες αυτές αντιλήψεις ονομάζονται ιδέες. Αυτό προϋποθέτει άλες προηγού­μενες έννοιες, τις οποίες συνάπτοντας ο λόγος σε ένα σύνολο, εκτελεί τη λειτουρ­γία του διανοείσθαι. Αυτή την εκτελεί ή καθ’ εαυτή, παραβάλοντας τις έννοιες μεταξύ τους για να μάθει τις ιδιότητες και τις σχέσεις τους, χωρίς να προσέξει τα αντικείμενα στα οποία αναφέρονται είτε την εφαρμόζει στα αντικείμενα, για να τα μάθει ως προς τις διάφορες καταστάσεις τους. Ο πρώτος τρόπος του διανοείσθαι βρίσκεται στη Λογική, ο δεύτερος στη Μεταφυσική. Η Λογική περιέχει λοιπόν το κατ’ είδος και αναλυτικώς διανοείσθαι, σε αντιδιαστολή προς τη Μεταφυσική, η οποία περιλαμβάνει το καθ’ ύλην και συνθετικώς, διαίρεση η οποία οφείλεται στον περικλεέστατον Κάντιον. Η Λογική επομένως ως προς τις άλες επιστήμες δεν εί­ναι υλικό αλ’ ειδικό όργανο, δηλαδή δεν είναι ευρετική νέων πραγματικών γνώ­σεων, αλά πλαστική και μορφωτική των ήδη προϋπαρχουσών και καθαρτική της ψυχής από τα σφάλματα της ανακολουθίας και από τη σύγχυση στο διανοείσθαι. Γι’ αυτό η ευκρινής γνώση των κανόνων είναι πάντοτε απαραίτητη στον καθένα που θέλει να διανοείται βάσιμα και άπταιστα. Τα συγράμματα του Αριστοτέλη, Κατηγορίαι, Περί Ερμηνείας, τα Αναλυτικά, τα Τοπικά, Περί Σοφιστικών Ελέγχων, φέρουν την επιγραφή Όργανον. Αλά είναι αναμφίβολο ότι ο Φιλόσοφος ούτε με την τάξη αυτή τα έγραψε ούτε τα θεώρησε ως τέλειο σύνταγμα Λογικής. Πολύ δε απέχει από του να τα ονόμασε Όργανον. Στους χρόνους που ακολούθησαν κάποιοι θεώρησαν τα συγράμματα αυτά ως το τέλειο σύνταγμα της Λογικής και το ονό­μασαν Όργανον της φιλοσοφίας και πάσης άλης επιστήμης. Αργότερα μιμούμενοι και άλοι το όνομα αυτό, το προέταξαν στις Λογικές τους και επινόησαν και άλα τιμητικά της επιστήμης αυτής ονόματα, όπως Ευρετική, Ιατρική του ανθρωπίνου νοός, Κλείδα φιλοσοφίας, κ.λπ. Όλα όμως αυτά είναι καθ’ ύλην ψευδή και κατ’ εί­δος αληθή, διότι η Λογική δεν μας διδάσκει γνώσεις πραγμάτων, αλά μόνον τον τρόπο να διανοούμεθα ορθώς περί αυτών. Η Λογική είναι αναγκαία στο διανοεί-σθαι, όπως η Γραμματική στο εκφράζεσθαι. Η Λογική διαιρείται σε: α) Καθαρά, που απλώς εκθέτει τους αρχικούς νόμους του διανοείσθαι και β) Εφηρμοσμένη, που ασχολείται με εμπειρικά αντικείμενα, στα οποία εκφράζονται οι νόμοι εκείνοι. Το δεύτερο μέρος της Λογιής δεν ανάγεται στη θεωρητική φιλοσοφία, αλά είναι επίμετρο του πρώτου, εφαρμοζόμενο σε κάθε επιστήμη και γνώση. Και καθώς εί­ναι τριπλή η δύναμη του λόγου, δηλαδή νους, που αντιλαμβάνεται τις ιδέες, κρίση που συνάπτει και διαιρεί αυτές και λόγος μερικότερος που συλογίζεται, η Καθαρά Λογική χωρίζεται σε 3 μέρη, στο: Περί Ιδεών, Περί Κρίσεως, Περί Συλογισμού. Και επειδή τα ενεργούμενα στο νου μας γίνονται κατανοητά, όταν εκτεθούν δια προφορικού ή γραπτού λόγου, είναι ανάγκη όταν μελετούμε τα περί ιδεών, κρίσεων και συλογισμών, να συνάπτουμε σε αυτά τους εκδηλωτικούς όρους των ιδεών, τις προτάσεις που ερμηνεύουν την κρίση και τα επιχειρήματα που παριστάνουν τους συλογισμούς. Στην Εφαρμοσμένη Λογική θέλουμε να δείξουμε τον τρόπο ανατρο­πής των σοφισμάτων και αποφυγής των απατών και πιθανολογιών.