οι εξωτερικές προσβολές δια μέσου των νεύρων διαπορ-θεύονται στον εγκέφαλον. Γνωρίζουμε εκ πείρας ότι μόλις κεντηθεί ένα από τα δά-κτυλά μας, η ψυχή αισθάνεται πόνο, χωρίς να μπορούμε να διακρίνουμε κάποιο διάλειμμα μεταξύ των στιγμών της κεντήσεως και της αισθήσεως. Αυτή η ακαρι­αία ταχύτητα εξηγήθηκε με διάφορους τρόπους. Μερικοί θεώρησαν ότι η κίνηση καθώς προσβάλει οποιοδήποτε μέρος του νεύρου, ευθύς διαβιβάζεται στο άκρο του, που βρίσκεται στον εγκέφαλο. Για να συμβεί όμως αυτό θα πρέπει τα νεύρα να είναι τεντωμένα και ελεύθερα από κάθε εμπόδιο. Η πολύ μεγάλη ταχύτητα με την οποία το ηλεκτρικό ρευστό διαχέεται ακαριαία σε τόσο μήκος, έκανε άλους να υποθέσουν ότι αυτό είναι που περνάει στον εγκέφαλο και κατά μήκος των νεύ­ρων στις εξωτερικές προσβολές. Αλά σύμφωνα με τους κανόνες της ηλεκτρίσεως γνωρίζουμε ότι το ηλεκτρικό ρευστό δεν διαπερνά από ένα τόπο σε άλο και από ένα σώμα σε άλο, παρά μόνο όταν πλεονάζει σε ένα μέρος ή σώμα και λείπει από το άλο. Άλοι θεωρούν τα νεύρα ως σίφωνες ή σωληνάρια, μέσα στα οποία τρέχει ένα λεπτότατο ρευστό που υπολογίζεται ότι προέρχεται από το καθαρότερο και πνευματωδέστερο μέρος του αίματος, το οποίο γι’ αυτό το ονόμασαν χυμό νευρικό ή πνεύμα ζωτικό. Κάποιοι θεωρούν ότι το ρευστό αυτό είναι εκείνο το οποίο από τη στιγμή που θα κεντηθεί ή με οποιοδήποτε τρόπο πιεστεί ένα νεύρο, λόγω της μεγάλης συνέχειας των μερών του, διαδίδει αμέσως και ακαριαία την προσβάλου-σα κίνηση στον εγκέφαλο. Αυτή την άποψη δέχονται γενικά σήμερα οι φιλόσοφοι και αυτή φαίνεται να είναι η πιο πιθανή. Διότι από παρατηρήσεις που έκαναν με τα τα πλέον οξύτερα μικροσκόπια, δεν ανακάλυψαν ακόμη έως τώρα κανένα βέ­βαιο σημείο μήτε των σωληναρίων ή της κοιλότητος των νεύρων μήτε του ρευστού που τρέχει μέσα σε αυτά. Αυτό φαίνετο ακόμη πιθανότερο, διότι σύμφωνα με τις πρόσφατες παρατηρήσεις του Αββά Τοφφόλη, από όλη την επιφάνεια του εγκε­φάλου αναφύονται, ως ένα λεπτότατο χνούδι, άπειρα νεύρα των οποίων οι άκρες μπαίνουν στις μεμβράνες που περιζώνουν τον εγκέφαλο ή από αυτές τις μεμβράνες λαμβάνουν την αρχή τους. Διατί, καθώς αυτές αι μεμβράνες δεν είναι άλο από μια λεπτοτάτη υφή αιματηρών αγείων, φαίνεται πιθανόν ότι η φύση στο μέρος αυτό έβαλε την αρχή τόσων νεύρων για να απορροφούν από το αίμα το ρευστό εκείνο που μέσα σε αυτές διαχέεται. Η πιθανότητα θα μπορούσε να θεωρηθεί ακόμη με­γαλύτερη, αν ήταν βεβαιωμένη η παρατήρηση του Π.Τόρρη, ο οποίος εξετάζοντας με εντελέτεστα μικροσκόπια κάποια κομμάτια νεύρων, ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε πως όλες οι ίνες τους συντίθενται από λεπτότατα σφαιρίδια συνεχόμενα και ότι είδε να τρέχουν ανάμεσα σ’ αυτές τις ίνες ένα άπειρο πλήθος τέτοιων σφαιριδίων.